Wybrane badania na temat wpływu muzyki na rozwój człowieka

Jakiś czas temu na prośbę organizatorów akcji społecznej #grajmy w szkole przygotowałam wykaz wybranych badań obrazujących wpływ muzyki na rozwój człowieka. Poniżej wklejam niektóre przykłady:

Muzyka a rozwój osobniczy człowieka

Kluczowe znaczenie muzyki (czy szerzej: otoczenia dźwiękowego) dla rozwoju osobniczego człowieka, m.in. dla wykształcenia się mowy i dla rozwoju mózgu.
Źródła: I.Cross, Muisc, Mind and Evolution, „Psychology of Music” 2001, nr 1; J.Sloboda, Umysł muzyczny. Poznawcza psychologia muzyki, Warszawa 2002; I.Cross, The nature of music and its evolution, w: S.Hallam, I.Cross, M.Thaut (red.), The Oxford Handbook of Music Psychology, Oxford-New York 2009.

Muzyka a reakcje fizjologiczne organizmu

Muzyka może wywoływać różnorodne reakcje organizmu, np. zmiany temperatury ciała, wahania pulsu, sposobu oddychania, a nawet reakcje elektrodermalne (tj. reakcje elektryczne skóry). Badanie psychologiczne na grupie szwedzkich studentów: wesoła muzyka (w porównaniu z muzyką zakwalifikowaną przez badaczy jako smutna) wywołała u badanych m.in. znacznie więcej reakcji mięśni twarzy (np. drganie policzków) oraz większe przewodnictwo skórne (tj. zmiany oporu elektrycznego skóry, które zazwyczaj traktowane są jako przejaw przeżywania emocji). Źródło: L-O.Lundqvist et al., Emotional responses to music: experience, expression and physiology, „Psychology of Music” 2009, nr 1, s. 65-73.

Muzyka a funkcjonowanie mózgu

  • Podczas słuchania muzyki uaktywniają się obszary mózgu odpowiedzialne za reakcje emocjonalne (tj. śródmóżdże, kora przedczołowa, kora okołooczodołowa, ciało migdałowate, wzgórze, hipokamp, wyspa, jądro półleżące).
  • Badanie zrealizowane w Kanadzie z wykorzystaniem pozytronowego tomografu: w toku badania zaobserwowano zmiany w przepływie krwi mózgowej pod wpływem słuchanej muzyki (samodzielnie wybranej przez uczestników badania), która dodatkowo wywołała takie reakcje organizmu jak uczucie przejścia dreszczy wzdłuż kręgosłupa (czy po prostu same dreszcze). Tym doznaniom towarzyszyły zmiany w rytmie pracy serca i w sposobie oddychania oraz różnorodne reakcje mięśniowe. Ponadto wraz ze wzrostem intensywności dreszczy odnotowano znaczące zmiany (tj. spadki i wzrosty) przepływów krwi w mózgu w obszarach odpowiedzialnych za emocje, nagrody/motywacje i pobudzenie/podniecenie. Źródło: A.J.Blood, R.J.Zatorre, Intensely pleasurable responses to music correlate with activity in brain regions implicated in reward and emotion, „PNAS Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America” 2001, nr 20, s. 11818-11821.
  • Muzyka wspomaga procesie leczenia afazji i komplikacji po udarze mózgu – badania prowadzone w szpitalach i ośrodkach terapeutycznych pokazują, że muzykoterapia bazująca na śpiewaniu pozwala pacjentom po udarze częściowo lub całościowo odzyskać mowę. Śpiewanie (czy szerze: obcowanie z muzyką jako taką) zmniejsza też odczuwanie bólu i napięcia w różnych ośrodkach mózgu. Źródło: From Singing to Speaking, Stroke Connection Magazine, September/October 2005.

Muzyka a wzbudzanie/wywoływanie emocji

Muzyka może wzbudzać łatwo obserwowalne reakcje emocjonalne, takie jak np. płacz, uśmiech, śmiech czy marszczenie brwi.Badanie dorosłych Brytyjczyków: respondenci najczęściej wskazywali takie reakcje na słuchaną muzykę jak dreszcze przebiegające wzdłuż kręgosłupa, śmiech, ściskanie gardła czy silne wzruszenie i łzy. Źródło: J.Sloboda, Music Structure and Emotional Response: Some Empirical Findings, „Psychology of Music” 1991, nr 2, s. 111-115.

Muzyka a rozwój umiejętności indywidualnych

  • Obcowanie z muzyką rozwija wrażliwość artystyczną i estetyczną człowieka, tj. umiejętność dostrzegania w danym dziele jego walorów artystycznych i reagowania w sposób emocjonalny na zawarte w nim treści estetyczne. Źródło: J.A.Standifer, Effects on Aesthetic Sensitivity of Developing Perception of Musical Expressiveness, „Journal of Research in Music Education” 1970, nr 2, s. 112.
  • Słuchanie muzyki, granie i śpiewanie:
    • Wspomaga proces uczenia się pisania i czytania – badanie dzieci w wieku 4-5 lat uczestniczących w eksperymentalnym programie Early Intervention and Exceptional Student Education pokazało, że muzyka znacznie wzmocniła umiejętności pisania i konceptualizacji słowa pisanego u badanych dzieci. Źródło: J.M.Standley, J.E.Hughes, Evaluation of an early intervention music curriculum for enhancing prereading/writing skills, „Music Therapy Perspectives” 1997, nr 2, s. 79-85.
    • Zwiększa efektywność i skuteczność uczenia języków obcych – w ramach badań na efektywnością wykorzystywania muzyki w nauczaniu drugiego języka w szkołach podczas lekcji zaobserwowano, że muzyka wspomaga naukę języków obcych ze względu na analogie strukturalne pomiędzy muzyką a językiem oraz możliwość wpływania muzyki na stany afektywne i procesy poznawcze. Źródło: L.M.Guglielmino, The Affective Edge: Using Songs and Music in ESL Instruction, „Adult Literacy and Basic Education” 1986, nr 1, s. 19-26.
    • Pozytywnie wpływa na wyniki osiągane z matematyki – badanie dzieci w wieku przedszkolnym pod kątem wpływu edukacji muzycznej na ich osiągnięcia matematyczne wykazały, że dzieci z grup, w których odbywały się regularne zajęcia z muzyki, osiągnęły lepsze wyniki w teście badającym wczesne możliwości matematyczne, niż dzieci które na takie zajęcia nie uczęszczały. Źródło: N.Geoghegan, M.Mitchelmore, Possible effects of early childhood music on mathematical achievement, „Journal for Australian Research in Early Childhood Education” 1996, nr 1, s. 55-64.
    • Wspomaga pamięć i koncentrację. Źródło: B.Synder, Music and Memory. An Introduction, Cambridge 2000.
      Kształtuje wyobraźnie przestrzenną – badania na grupie przedszkolaków w wieku 3 lat pokazały, że zajęcia z muzyki zyskały umiejętność rozwiązywania przestrzennie zorientowanych zadań. Źródło: J.E.Gromko, A.S.Poorman, The effect of music training on preschoolers’ spatialtermporal task performance, „Journal of Research in Music Education” 1998, nr 2, s. 173-181.

Muzyka a rozwój kompetencji społecznych

  • Wspólne granie i śpiewanie sprzyja rozwojowi takich kompetencji społecznych jak:
    • Umiejętność pracy w grupie, radzenia sobie z tremą i stresem związanym z wystąpieniami publicznymi, kreatywność czy otwartość na nowe wyzwania. Źródło: A.Białkowski, M.Migut, Z.Socha, K.M.Wyrzykowska, Muzykowanie w Polsce. Badanie podstawowych form aktywności muzycznych Polaków, FMJDW, Warszawa 2014.
    • Liczne badania poświęcone śpiewaniu (zarówno indywidualnemu, jak i grupowemu) wykazały, że ta aktywność muzyczna ułatwia proces komunikacji międzygrupowej (uczy empatii, poprawnych odruchów emocjonalnych, synchronizacji ruchowej z innymi) oraz wzmacnia poczucie przynależności do danej zbiorowości. Ponadto dla osób wykluczonych społecznie (np. niepełnosprawnych intelektualnie) śpiewanie razem z innymi dostarcza pozytywnych wzmocnień oraz wspomaga rozwój umiejętność zespołowego działania. Źródło: G.F.Welch, Singing as communication, w: D.Miell, R.MacDonald, D.J.Hargreaves (red.), Musical Communication, Oxford 2005, s. 253-254.

Muzyka a wpływanie na konkretne działania/zachowania jednostki

  • Muzyka (np. usłyszana w sklepie, na ulicy itd.) może wpływać na obierane przez jednostki strategie działań: począwszy od prostych ruchów ciałem (np. zatrzymanie się, przyspieszenie tempa), a skończywszy na generowaniu konkretnych zachowań konsumenckich (np. słyszana muzyka może sprzyjać podjęciu decyzji o dokonaniu konkretnego zakupu lub o jego zaniechaniu).
  • Muzyka a zachowania prospołeczne – badania psychologiczne pokazują, że to czy dana jednostka będzie gotowa udzielić pomocy innej osobie jest w dużym stopniu zależne od jej humoru i stanu emocjonalnego w jakim się w danej chwili znajduje. Badanie studentów korzystających z uniwersyteckiej siłowni – chciano sprawdzić czy i na ile muzyka może wpływać na nastrój ćwiczących osób i jednocześnie wpływa na ich gotowość do pomocy. Podczas badania zastosowano dwa rodzaje podkładów muzycznych: podnoszący na duchu (energiczne melodie, utwory popowe z czołówki list przebojów itd.) oraz irytujący (m.in. awangardową muzykę elektroniczną). Na podstawie zebranego materiału empirycznego, badacze odnotowali wzrastające nastawienie do pomocy niemal wszystkich respondentów. Niemniej zaobserwowano też, że muzyka podnosząca na duchu znacznie częściej prowadziła badanych do deklaracji pomocy wymagającej większego zaangażowania (co jest spójne z wynikami wcześniejszych badań nad wpływem muzyki na nastrój i gotowość do pomagania). Źródło: A.C.North, M.Tarrant, D.J.Hargreaves, The Effects of Music on Helping Behavior: A Field Study, „Environment and Behavior” 2004, nr 2, s. 268-273.

Wykaz pierwotnie ukazał się TUTAJ.